Pomarańczowy pieszy szlak turystyczny - pętla wokół Młoszowej ok. 15 km

 

  • Trasa turystyczna rozpoczyna się przy położonym po lewej stronie ulicy Krakowskiej Zespole Pałacowo - Parkowym w Młoszowej, gdzie można dotrzeć z centrum Trzebini autobusem linii 15. Za główną bramą należy skierować się w lewo, a następnie przejść przez kamienny most i wyłożony łamanym wapieniem placyk obok pałacu. Mniejsza, ostro sklepiona brama prowadzi do położonego na wzgórzu parku, będącego znakomitym obiektem do poznawania bogactwa przyrody Trzebini. Znajdujące się tam wyjątkowe okazy lipy, tulipanowca, magnolii i derenia zostały uznane za pomniki przyrody.

Front pałacu w Młoszowej

Na początku XIX wieku Kajetan i Juliusz Ozdoba Florkiewiczowie wybudowali na stoku Góry Młoszowskiej neogotycką rezydencję, a przyległy obszar wraz ze szczytem wzgórza zamienili w fantazyjny park, pełen odniesień do zabytków kultur starożytnych oraz ciekawych kompozycji skał i roślin. Po przekroczeniu mostu „bronionego" przez dwa rzeźbione w piaskowcu lwy mijamy po lewej stronie iglicznię trójcierniową oraz pomnikowy okaz derenia właściwego po prawej. Przed frontonem pałacu uwagę przyciąga trzystuletnia lipa szerokolistna, natomiast nieco w górę od południowo-wschodniego narożnika budynku rośnie bardzo ciekawy okaz tulipanowca amerykańskiego. Zasadnicza część parku rozciąga się wokół szerokiej dolinki, zwanej Strzałbą. Powstała ona podczas wydobywania budujących wzgórze dolomitów z okresu triasu środkowego, z których zbudowano część pałacu.

Park przy pałacu w Młoszowej

Otoczony murem park porastają od strony południowej okazałe buki zwyczajne, a od strony północnej graby pospolite, wzbogacone klonem zwyczajnym, klonem jaworem, jesionem wyniosłym, dębem szypułkowym, brzozą brodawkowatą oraz robinią akacjową, zaś z iglaków modrzewiem europejskim. Jeden z ciekawszych klonów, lekko wychylony na zewnętrzną stronę muru, zasadzono w centrum Bastionu Belwederskiego, skąd podziwiano lasy dulowskie oraz zamek Tenczyn w Rudnie. Park zamieszkują liczne ptaki, ponadto można tu spotkać ponad sto gatunków roślin, m.in.: przylaszczkę pospolitą, zawilca gajowego, miodunkę ćmą, fiołek Rivina, ziarnopłon wiosenny, gajowiec żółty oraz szczawik zajęczy. W czerwcu kwitnie storczyk buławnik wielkokwiatowy. Z roślin zimozielonych należy wspomnieć barwinka pospolitego. Obfitość ściółki i martwego drewna sprzyja także rozwojowi szeregu gatunków grzybów. W wielu kompozycjach skalnych, mających nawiązywać do naturalnych osypisk kamienia, umieszczono odłamki porowatych dolomitów oraz martwicy karniowickiej, natomiast wzdłuż ścieżki ustawiono liczne rzeźby autorstwa Franciszka Wyspiańskiego.

Pałac w Młoszowej i otaczający go park intrygują o każdej porze roku. To znakomity obiekt do poznawania bogactwa przyrody Trzebini.

Dolina parku przy pałacu w Młoszowej

  • Szlak prowadzi dalej ulicą Florkiewicza, po czym na wysokości przystanku autobusowego Młoszowa Wzgórze I skręca w prawo za mostkiem w uliczkę Góra Bartoska i prowadzi na Górę Bartoskę, porośniętą interesującą pod względem przyrodniczym mieszaniną różnych gatunków drzew i roślin. Porastające szczyt drzewa oraz położone na wschodnim stoku pola uprawne utrudniają przejście, dlatego szlak zawraca do ulicy Florkiewicza.
 

Góra Bartoska osiąga wysokość 405 m n.p.m. i w całości zbudowana jest z tzw. zlepieńca myślachowickiego (mieszanina sporych otoczaków i błota, ukształtowana około 260 mln lat temu w okresie permu). Miejscami struktura wzgórza została odsłonięta na skutek szkód górniczych - można znaleźć odkrywki zlepieńca myślachowickiego od strony południowej w Młoszowej. Obecnie zachodni stok wzgórza porasta las z dominacją brzozy. Od strony wschodniej znajduje się duży kompleks pól uprawnych, natomiast szczyt Bartoski zajmuje niewielki zagajnik z dominacją grabu.

Zlepieniec myślachowicki skała okruchowa

Największą atrakcją są tu silne kontrasty sąsiadujących z sobą zbiorowisk roślinnych: oprócz grabów i czarnych olch miejscami rosną sosny, a w głębokich parowach od wschodniej strony widujemy okazałe buki. Z przełęczy pomiędzy Górą Bartoską a sąsiednią Górą Kowalikową sączy się niewielki strumyk, wpadający do Młoszówki, natomiast w parowach na stokach wzgórza powstają niewielkie cieki oraz młaki, dzięki czemu w pobliżu można znaleźć rośliny lubiące wilgotne stanowiska, w tym także skrzyp bagienny. Widok ze szczytu ograniczają drzewa, jednak w kierunku południowym otwiera się ładna panorama rozbudowanego w dolinie Młoszówki sołectwa Młoszowa oraz dalszych miejscowości, aż po zamek Tenczyn w Rudnie.

  • Na wysokości przystanku autobusowego Młoszowa Wzgórze II szlak skręca w prawo na ulicę Karniowicką. Wraz z ostatnimi zabudowaniami Wzgórza kończy się asfalt, a szlak przechodzi w dobrze utrzymaną drogę gruntową. Na rozwidleniu drogi należy skręcić w prawo do rezerwatu przyrody Ostra Góra, utworzonego w celu ochrony buczyny karpackiej. Pośród młodych drzew porastających Ostrą Górę rosną także ponad 200-letnie, fantazyjnie powykręcane buki, a wzdłuż grzbietu wzgórza odnaleźć można ślady dawnych wyrobisk i ruiny budowli, zwanej lokalnie „Owczarnią".
 Buki w rezerwacie Ostra Góra

W celu ochrony buczyny karpackiej porastającej szczyt wzgórza w 1959 roku ustanowiono częściowy rezerwat przyrody Ostra Góra. Rezerwat obejmuje obszar o powierzchni 7,59 hektarów i jest jedynym tego rodzaju obiektem w gminie Trzebinia. Wzgórze o wysokości 435 m n.p.m. tworzą od południa odporne na wietrzenie dolomity, zaś od północy podatne na wietrzenie wapienie, uzupełnione od północnego zachodu tzw. zlepieńcem myślachowickim. Datowane na trias środkowy skały budują okoliczne tereny w kierunku północno-wschodnim. Ukształtowana w sposób naturalny ostra szczytowa grań została dodatkowo odsłonięta w miejscach, gdzie pozyskiwano kamień. Na terenie rezerwatu można odnaleźć ślady tej eksploatacji w postaci wyrobisk i hałd odłamków skalnych. Skład gatunkowy występujących tu roślin odpowiada lasom regla dolnego. Można tu odnaleźć m.in.: żywiec gruczołowaty, przylaszczkę pospolitą, czworolist pospolity, fiołka leśnego, kopytnika pospolitego i dąbrówkę rozłogową. Latem z gatunków chronionych uwagę przyciągają: bluszcz pospolity, orlik pospolity, kruszczyk szerokolistny, buławnik czerwony i buławnik mieczolistny. Ponadto rosną tu pokrzyk wilcza jagoda, podagrycznik pospolity oraz szczyr trwały. W wielu miejscach znajduje się tylko gruba warstwa połamanych gałęzi i liści, będących pożywką dla szeregu gatunków niewielkich grzybów. Grzyby kapeluszowe tworzą czasem regularne koła, potocznie zwane „czarcimi kręgami".

Ruiny w rezerwacie Ostra Góra

Obecnie w rezerwacie chroni się buczynę typu karpackiego, jednak w ciągu ostatnich kilkuset lat zbiorowisko roślinne pokrywające Ostrą Górę ulegało wielu zmianom. Okoliczne wapienniki opalane były drewnem i dlatego w przeszłości prowadzono tu wyrąb drzew, w wyniku czego wzgórze zostało niemal całkowicie ogołocone z lasu. Niesamowite formy pni najstarszych buków, liczących nierzadko 200 lat, świadczą o tym, że przez dłuższy czas rosły narażone na wiatr, silne nasłonecznienie i uszkodzenia powodowane przez pasące się zwierzęta jako wolno stojące drzewa. Dosyć tajemnicze ruiny znajdujące się opodal Psar, zwyczajowo nazywane „Owczarnią", mogą świadczyć o tym, że niegdyś wypasano tu zwierzęta. Potem zakończono eksploatację i w ciągu XX wieku nastąpił proces samoistnego zalesienia Ostrej Góry. Ze względu na piękny urozmaicony krajobraz i mnogość gniazdujących ptaków rezerwat jest szczególnie chroniony od wszelkich zagrożeń, jakie stwarza bezpośrednie sąsiedztwo siedzib ludzkich. Z tego powodu prosimy o zachowanie ostrożności w czasie spacerów i przestrzeganie regulaminu rezerwatu Ostra Góra

  • Szlak prowadzi na Wschód drogą na skraju rezerwatu, po czym wychodzi na ulicę Ostra Góra w Psarach. Za przystankiem PKS - Ostra Góra skręca w lewo na ścieżkę biegnącą na wzgórze Bialny Dół w Psarach, skąd niegdyś pozyskiwano wapień. Jest to jedno z piękniejszych przyrodniczo miejsc na terenie gminy, gdzie można napotkać okazy roślin chronionych oraz liczne gatunki kwiatów i krzewów.
 Wapień falisty w Psarach

W miejscu tym znajdował się kamieniołom, w którym na lokalne potrzeby eksploatowano wapienie. Ten gatunek wapienia, zwany wapieniem falistym, jest zbudowany z licznych pofałdowanych warstewek. Materiał na tę skałę osadzał się około 220 milionów lat temu na dnie niezbyt głębokiego morza. Ta formacja, charakterystyczna dla dolnej części triasu środkowego, zwana też wapieniem gogolińskim górnym, ciągnie się w kierunku północno-wschodnim poza granice gminy. O atrakcyjności Bialnego Dołu decyduje przede wszystkim wyjątkowe nagromadzenie szeregu rzadkich w skali Trzebini gatunków roślin. Dominują tu dziewięćsił bezłodygowy oraz rojownik pospolity (na zdjęciu poniżej), częściowo chroniona wilżyna ciernista, ściśle chroniona goryczuszka orzęsiona, roślina o charakterystycznych niebieskich kielichowatych kwiatach złożonych z czterech orzęsionych płatków korony. Spotkamy tu także wiele ciekawych roślin o silnych zapachach, m.in. czosnek winnicowy, lebiodkę pospolitą oraz macierzankę zwyczajną. Szereg gatunków ciernistych krzewów, w tym głóg jednoszyjkowy, róża dzika, śliwa tarnina oraz szakłak pospolity tworzą zarośla zwane czyżniami.

Rojniki w Psarach

Szczyt wzgórza jest znakomitym miejscem widokowym. Obserwujemy stąd V-kształtne wcięcie doliny potoku Dulówka, wzdłuż której rozbudowały się miejscowości: Psary, Karniowice i Dulowa. U wylotu doliny zauważymy Puszczę Dulowską i tworzące jej południowe obramowanie wzniesienia Grzbietu Tenczyńskiego. Najbliższy plan tworzą, idąc od wschodu: Katarowa Góra, Kowalikowa Góra oraz Ostra Góra. Wybierając się na spacer w okolice Bialnego Dołu pamiętajmy o konieczności jego wszechstronnej ochrony, ponieważ z tego niezwykle zasobnego w wodę obszaru wypływa kilka cieków, które łącząc się, tworzą początkowy odcinek rzeki Rudawy, zwany tu Dulówką. Jest to jedno z piękniejszych przyrodniczo miejsc w Trzebini.

  • Trasa okrąża wzgórze i wiedzie dalej do ulicy Wiśniowej w Psarach, po czym schodzi w kierunku południowym ulicami Jana Pawła II w Psarach i Władysława Łokietka w Karniowicach. Szlak skręca w Karniowicach w lewo na ulicę Głogową i prowadzi do ścieżek, którymi można dojść na Wyżynkę Karniowicką. Znajdują się tu odkrywki skały zwanej Martwicą Karniowicką, stanowiącej unikat w skali geologicznej. Drugie ciekawe stanowisko martwicy znajduje się w pobliskim lesie Wyrąb.

Martwica karniowicka wychodnia na łące w Karniowicach

Karniowice od II połowy XIX wieku znane były wśród geologów ze względu na specyficzną dla tych okolic skałę zwaną martwicą karniowicką. Znakomity krakowski botanik Marian Raciborski około 1870 r. zidentyfikował tą formację jako martwicę, czyli rodzaj wapienia powstającego na zimno w pobliżu wodospadów. Najnowsze badania wskazują jednak, ze jest to raczej trawentyn, którego sedymentacja nastąpiła na przełomie karbonu i permu, około 280 mln lat temu. Skały tej nie zobaczymy w żadnym innym miejscu na Ziemi. Martwica karniowicka jest słodkowodnym wapieniem, o tyle niezwykłym, że tylko niecałe 3% wapieni na świecie powstawało nie w jakimkolwiek morzu, lecz w wodach słodkich. Proces sedymentacji, czyli osadzenia się na powierzchni skorupy ziemskiej, pod wpływem siły ciężkości, materiałów niesionych przez wody płynące, lodowce, wiatr, albo rozpuszczonych lub zawieszonych w wodzie prowadzi do powstawania skał osadowych. Spekuluje się, że proces ten dla występującej w Karniowicach skały miał miejsce w strefie brzegowej, być może w pobliżu gorących źródełek towarzyszących wulkanom, otoczonych zaroślami podobnej do skrzypu Lilpopia raciborski. Za tą teorią przemawiają licznie tu występujące skamieniałe szczątki tej rośliny. Ponadto w skale znajdziemy szczątki sinic, glonów oraz ślimaków.

Martwica karniowicka - struktura skały

Zasadniczo skała jest masywna, porowata o strukturze zrostkowej. Istnieje kilka teorii, tłumaczących powstanie wszystkich możliwych jej odmian, gdyż skała jest po części laminowana. Spotyka się ją od rejonu szybu wschodniego byłej kopalni Siersza po skraj Filipowic. Najciekawsze odsłonięcia martwicy znajdują się na wschód od Karniowic, na Wyżynce Karniowickiej, oraz w lesie Wyrąb, z którego wypływa potok Dulówka. Tu przy południowo - wschodniej, szczytowej części doliny znajduje się odkrywka wysoka na kilka metrów, gdzie można zaobserwować ciekawe przejścia od laminowanych do zrostkowych form martwicy.

  • Z Wyżynki Karniowickiej szlak wraca ulicą Głogową do ulicy W. Łokietka, po czym skręca w lewo w ulicę Spacerową i prowadzi do nowoczesnego cmentarza w Karniowicach, zbudowanego w oryginalnej formie kurhanu.
Kurhan przy cmentarzu w Karniowicach
Jest to pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Europie. Obiekt, wybudowany z inicjatywy proboszcza, ks. Stanisława Fijałka, jest budowlą w formie kopuły liczącej 16 metrów wysokości i 26 metrów średnicy, o konstrukcji żelbetonowej, przykrytej ziemią, na której rośnie trawa. Na szczycie stoi metalowy krzyż (rurowy), który spełnia funkcję wentylacji kurhanu. Wewnątrz znajduje się kaplica o powierzchni 200 m2, a na dwóch poziomach przygotowano miejsce spoczynku wiecznego dla około 2500 zmarłych. Szczyt kopuły zdobi okno w kształcie gwiazdy. z założenia przedsięwzięcie miało łączyć elementy starożytne z nowożytnymi i stanowić skrzyżowanie katakumb, krypt królewskich i średniowiecznego kurhanu z nowoczesną metodą balsamacji zwłok i systemem komputerowym obsługującym całość. W specjalnych wnękach na ścianie kaplicy pogrzebowej planiwano składać najpierw trumny z zabalsamowanymi ciałami, a później urny z prochami. Przez zastosowanie tzw. tanatopraksji (techniki mineralizacji ciał zmarłych) zapobiega się ich rozkładowi. Po okresie ok. 4 lat rozsypują się w proch, po czym są umieszczane w niewielkich urnach. Dzięki idei takiego pochówku prochy ciał całej rodziny mogą być zgromadzone w jednym grobowcu i mogą tam pozostać nawet przez ponad 500 lat. Obecnie obiekt nie jest użytkowany w ten sposób.
Zawsze myśląc o rodzinie, która cierpi po śmierci kogoś bliskiego uważałem, że jest to ponad jej siły i psychiczne, i finansowe. By godnie kogoś pochować, trzeba zapłacić ogromną sumę pieniędzy - co dla typowej polskiej rodziny jest dużym wydatkiem. Natomiast w kurhanie koszty pogrzebu będą zawsze równe tak dla bogatych, jak i biednych. Tutaj każda rodzina będzie miała wspólny grobowiec. Do końca świata. Świadomość wspólnoty zostanie więc zachowana."  (fragment książki autorstwa R. Jochymek: „Z kurhanem do Europy. Biografia ks. Stanisława Fijałka", Trzebinia 2003).

W czasie budowy kurhanu dużo fizycznej pracy społecznie wykonali parafianie, podobnie społecznie wykonali swoje prace inżynierowie - projektanci i konstruktorzy. 19 lipca 2003 roku poświęcenia kaplicy i kurhanu dokonał ks. bp. Jan Szkodoń. Kurhan w założeniu stanowi Rodzinny Ośrodek Pamięci Zmarłych.

  • Dalsza droga prowadzi w kierunku zachodnim ulicą Spacerową, po czym dochodzi do ulicy Spacery i wychodzi na ulicę Forkiewicza powyżej Zespołu Parkowo - Pałacowego w Młoszowej, skąd można dostać się do centrum Trzebini autobusem linii 15.

 

 Aktualizacja: 23.11.2020 BW